1. POŻARY
2. WICHURA (silny wiatr), TRĄBA POWIETRZNA
3. BURZA
4. WYPADKI DROGOWE
5. KATASTROFY BUDOWLANE
6. OGÓLNE ZASADY ZACHOWANIA SIĘ LUDZI W KONFRONTACJI Z AGRESYWNYM PSEM
7. ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS UPAŁÓW
8. ZASADY BEZPIECZNEGO ZACHOWANIA NAD WODĄ
9. PODSTAWOWE ZASADY ZACHOWANIA SIĘ PODCZAS WYSTĘPOWANIA MROZÓW
10. SKUTKI ODDZIAŁYWANIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ
11. ZAGROŻENIE PTASIĄ GRYPĄ
12. UWOLNIENIE NIEBEZPIECZNYCH ŚRODKÓW CHEMICZNYCH
13. AWARIE ZE SKAŻENIEM PROMIENIOTWÓRCZYM
14. TERRORYZM
15. WYKAZ NUMERÓW ALARMOWYCH
16. BUDOWLE OCHRONNE
17. OBRONA CYWILNA

1. POŻARY

Najczęstszą przyczyną powstawania pożarów są:

• bezmyślne bądź umyślne działanie człowieka,
• zwarcia i wady instalacji elektrycznych,
• wyładowania atmosferyczne.

Działania zapobiegawcze:
Nie dopuść do powstania pożaru !!!

• Skontroluj domowe źródła ogrzewania i usuń wszelkie nieprawidłowości:
• bardzo ostrożnie używaj zastępczych źródeł grzewczych (np. przenośne grzejniki elektryczne, gazowe, piecyki na drewno i węgiel), zgodnie z instrukcją obsługi,
• zabezpiecz materiały mogące ulec zapaleniu (podłoga, ściany, firany, meble, stosy gazet itp.), przed możliwością kontaktu z otwartym ogniem, żarem oraz gorącym popiołem,
• nie używaj kuchenki gazowej do dogrzewania mieszkania.
• Sprawdź i stosuj odpowiednie zabezpieczenia instalacji elektrycznej:
• Automatyczny bezpiecznik kosztuje kilka złotych!!!
• włączając kilka urządzeń do jednego gniazda przeciążasz instalację elektryczną,
• używaj rozgałęźników z bezpiecznikami,
• utrzymuj instalację odgromową oraz kominową w dobrym stanie.
• Przetrzymując w mieszkaniu pojemniki z rozpuszczalnikami, benzyną, farbami itp. przetrzymujesz bombę, której wystarczy już tylko zapalnik!!!
• Przygotuj rodzinę do ewentualnej ewakuacji,
• określ w mieszkaniu, domu i obejściu gospodarskim drogi ewakuacji oraz zapoznaj z nimi domowników, przetrenuj z rodziną taką ewakuację. Winny być ustalone co najmniej dwie drogi ewakuacji,
• naucz rodzinę, jak przemieszczać się w pomieszczeniach zadymionych.
• W miarę możliwości zainstaluj w mieszkaniu, domu i obejściu gospodarskim wykrywacze dymów (pożaru) i eksploatuj je zgodnie z instrukcją,
• zaopatrz mieszkanie, dom i obejście w podręczne gaśnice i naucz rodzinę posługiwać się nimi. Przestrzegaj terminów badania sprawności gaśnic i ich legalizacji.
• Zapisz i zapamiętaj numer telefonu 998 do straży pożarnej oraz naucz dzieci jak informować przez telefon o pożarze.

Zapisz i zapamiętaj numer telefonu 998 do straży pożarnej oraz naucz dzieci jak informować przez telefon o pożarze.

W razie wystąpienia pożaru:

• Masz obowiązek prawny i moralny powiadomić o tym osoby zagrożone, straż pożarną lub inne służby ratownicze.
• Użyj prostych sposobów by ugasić pożar w zarodku - gaśnica, woda, koc gaśniczy:
• jeśli ubranie pali się na Tobie - zatrzymaj się, połóż na ziemi i obracaj do chwili zduszenia ognia, ucieczka spowoduje tylko zwiększenie płomienia,
• jeśli pali się tłuszcz w naczyniu kuchennym - ugaś go solą kuchenną lub po prostu nakryj szczelną pokrywką.
• Nie gaś urządzeń elektrycznych wodą - mogą być pod napięciem, postaraj się odłączyć zasilanie elektryczne.
• Nie próbuj gasić ognia, którego nie jesteś w stanie opanować, wyprowadź wszystkie osoby zagrożone w bezpieczne miejsce i w razie potrzeby udziel pierwszej pomocy.
• Gdyby pożar i swąd dymu obudził Cię ze snu - zbadaj, czy drzwi są ciepłe, jeżeli tak to nie otwieraj ich lecz użyj innych dróg by opuścić pomieszczenie (np. przez okno, o ile jest to możliwe) lub usilnie wzywaj pomocy, wymachując przez okno białym obrusem, prześcieradłem:
• jeśli musisz wyjść przez pomieszczenia zadymione to zakryj usta i nos gęstą tkaniną, okryj się czymś trudnozapalnym i przemieszczaj tuż przy podłodze - dym i gorące powietrze unosi się do góry, a dołem powietrze jest bardziej czyste i chłodne. Bądź przygotowany! Dym drażni oczy.
• Opuszczając mieszkanie zabierz ze sobą wszystkich domowników
• dzieci potrafią chować się przed ogniem w miejscach, z których ich nie widać: w szafie, pod łóżkiem, pod pościelą itp. Jeżeli zamierzasz wejść do budynku po pożarze powinieneś:

• upewnić się, czy właściwe służby (władze, straż pożarna) stwierdziły, że budynek jest bezpieczny,
• uważać na oznaki dymu i gorąca,
• nie włączać instalacji elektrycznej w budynku (pomieszczeniu) po pożarze przed jej sprawdzeniem przez elektryka,
• jeśli został wyłączony główny wyłącznik gazu, odcinający dopływ gazu z sieci zasilającej do budynku - to w razie ponownego jego włączenia, wezwij upoważnionego pracownika technicznego administracji obiektu oraz służbę gazowniczą,
• zachować czujność i uwagę, gdyż po pożarze elementy konstrukcyjne budynku (zabudowań) mogą być osłabione (np. dachy i stropy) i mogą wymagać naprawy.
• Jeśli fachowcy (inspektor budowlany) stwierdzą, że budynek po pożarze jest niebezpieczny, należy opuścić dom,
• o konieczności opuszczenia domu powiadom policję, aby wzięła go i pozostawione mienie pod ochronę,
• zabierz ze sobą dowód tożsamości i inne ważne dokumenty, niezbędne i cenne przedmioty (okulary, lekarstwa, polisy ubezpieczeniowe, pieniądze, biżuterię).
• Skontaktuj się z firmą ubezpieczeniową w przypadku, gdy twoje mieszkanie, twój dom, zabudowania gospodarcze i pozostałe mienie ubezpieczyłeś od pożaru.
• Wyrzuć produkty żywnościowe, napoje i lekarstwa, które były narażone na działanie wysokiej temperatury, dymu i płomieni. Dotyczy to również zawartości lodówki i zamrażarki. Nie wolno też ponownie zamrażać rozmrożonej żywności.

Jeśli sejf lub metalowa skrzynia uległy oddziaływaniu pożaru, nie próbuj ich otwierać. W ich wnętrzu przez długi czas (wiele godzin) może utrzymywać się wysoka temperatura. Jeśli otworzysz drzwi sejfu lub skrzyni przed wychłodzeniem, powietrze z zewnątrz w połączeniu z wysoką temperaturą wnętrza sejfu (skrzyni) może spowodować zapalenie się zawartości.

2. WICHURA (silny wiatr), TRĄBA POWIETRZNA

Zasady zachowania się w przypadku wystąpienia wichury

Wichura może wystąpić o każdej porze roku - w okresie letnim, na przełomie roku, jednak najgroźniejsza formę przyjmują one w okresie wiosennym i jesiennym. Charakteryzuje się występowaniem silnych wiatrów spowodowanych najczęściej szybko przemieszczającymi się aktywnymi niżami. Może jej towarzyszyć nawalny deszcz i wyładowania atmosferyczne.
Słuchając wiadomości o pogodzie (ostrzeżeń meteorologicznych i komunikatów o groźnych zjawiskach) zostaniesz uprzedzony o możliwości wystąpienia wichury.

Przed wystąpieniem wichury

(przygotuj się i zabezpiecz przed jej skutkami) a ponadto:

• przypomnij członkom rodziny co należy zrobić podczas wystąpienia huraganu: pozostać w domu, pozamykać okna, wyłączyć urządzenia zasilane energią elektryczną oraz jak wyłączyć dopływ gazu, prądy i wody,
• poinformuj członków rodziny, jak będą się ze sobą kontaktować w przypadku wystąpienia wichury: osobiście i telefonicznie, gdy członkowie rodziny są rozdzieleni ( dorośli w pracy, a dzieci w szkole),
• przypomnij dzieciom o możliwości dzwonienia pod numer telefonu alarmowego – 112 oraz 998,
• słuchaj wiadomości podawanych przez media ( najlepiej radia zasilanego na baterię ustawionego na częstotliwości radia regionalnego albo rozgłośni lokalnej), w celu wysłuchania i zastosowania się do poleceń kierującego działaniami,
• zabezpiecz swoje mieszkanie (dom):
  • zamknij okna,
  • upewnij się czy elementy dachu są mocno przytwierdzone do konstrukcji budynku,
  • zabezpiecz cenne materiały i sprzęt, usuń z parapetów i balkonów przedmioty, które mogą zagrażać przechodniom,
  • zapewnij sobie odpowiednią ilość źródeł światła jak; latarki elektryczne ( zrób zapas baterii do latarek i odbiorników radiowych), świece,
  • sprawdź stan apteczki pierwszej pomocy i zaopatrz się w niezbędne materiały i leki,
  • przygotuj rzeczy, które mogą być potrzebne w czasie ewakuacji, tj. dokumenty, odzież, żywność, wartościowe rzeczy,
  • nie parkuj pojazdów w pobliżu drzew, słupów i trakcji elektrycznych.

Podczas wichury:

• słuchaj komunikatów ostrzegawczych i stosuj się do zaleceń podawanych w mediach,
• wyłącz główny wyłącznik prądu i gazu – ograniczy to niebezpieczeństwo powstania pożaru,
• schowaj się w środkowych i najniższych partiach budynku z dala od oszklonych okien, sufitów i drzwi,
• znajdując się poza domem, pozostań tam, aż huragan nie przejdzie,
• nie zatrzymuj się pod trakcjami elektrycznymi, planszami reklamowymi, drzewami itp.,
• jeżeli zostanie zarządzona ewakuacja:
  • powiadom sąsiadów o zaleconych działaniach,
  • wyrusz tak szybko jak to tylko możliwe,
  • opuszczając mieszkanie wyłącz energię elektryczną oraz główny zawór wody i gazu, wygaś ogień w piecach oraz zamknij dom,
  • zawiadom kogoś z rodziny dokąd się ewakuujecie,
  • zabierz przygotowane zawczasu: dokumenty, lekarstwa, pieniądze i wartościowe przedmioty, żywność, napoje oraz zapasową odzież.

Po wichurze:

• sprawdź czy ktoś nie ucierpiał z powodu wichury np. czy jest ranny?,
• upewnij się, czy wszyscy członkowie rodziny i sąsiedzi są cali i zdrowi,
• w przypadku drobnych złamań, udziel pomocy, ale w przypadku poważnych ran powiadom służbę zdrowia i zaopiekuj się poszkodowanym do momentu przyjazdu karetki ratunkowej,
• jeśli karetka nie może przyjechać a poszkodowany traci przytomność, podejmij próbę udzielenia mu pierwszej pomocy,
• unikaj leżących lub zwisających nisko przewodów elektrycznych i powiadom o tym fakcie innych ratowników dzwoniąc pod numer 112,
• dokonaj zewnętrznego przeglądu stanu budynku po wichurze, jeśli jakieś przedmioty lub konary połamanych drzew stwarzają zagrożenie to je w miarę możliwości usuń,
• jeśli byłeś poza domem to sprawdź stan budynku i ostrożnie wchodź do środka oraz oceń stan instalacji: gazowej, elektrycznej, wodociągowej i ściekowej,
• sprawdź czy sąsiad nie potrzebuje pomocy.

O wszystkich zdarzeniach, mających istotne znaczenie dla bezpieczeństwa Twojego i Twoich najbliższych poinformuj o tym jedną ze służb: pogotowie 999, Straż Pożarną 998, Policję 997 lub zadzwoń pod numer telefonu alarmowego 112

3. BURZA

Burza jest zjawiskiem wyładowań elektrycznych w atmosferze (błyskawice
i grzmoty). Zjawisko to najczęściej występuje w okresie letnim. Burzom zwykle towarzyszą intensywne opady (również gradobicia) oraz bardzo silne
i porywiste wiatry, które mogą dewastować lasy, niszczyć domy, trakcje kolejowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne. Co roku wiele osób ginie od uderzenia piorunem. Piorun może wywołać również pożar.

Postępowanie przed wystąpieniem zagrożenia

1. Zabezpiecz swoje mienie:

• przygotuj swoje mieszkanie: zamknij wszystkie okna i drzwi wejściowe,

oceń stan okien, w razie konieczności odpowiednio je zabezpiecz,

• umocuj lub usuń z zewnętrznych parapetów, balkonów, tarasów
  i podwórek przedmioty, które mogą być porwane przez wiatr i zagrażać przechodniom.

2. W miarę możliwości pozostań w domu/miejscu pracy – nie planuj spacerów, wypoczynku w parkach, alejach wysadzanych drzewami, itp.

Postępowanie w czasie burzy

1. Jeżeli burza spotka cię z dala od domu, znajdź bezpieczne schronienie
   i pozostań w nim do czasu jej ustania:

• nie stój pod drzewami,
• oddal się od wszelkich zbiorników i cieków wodnych, nie kąp się – wyjdź z wody (dotyczy to również łodzi) – pamiętaj, że woda jest doskonałym przewodnikiem elektryczności,
• gdy burza zastanie cię w szczerym polu, przykucnij, ale nie siadaj na ziemi,

a tym bardziej nie kładź się na niej – najbezpieczniej jest kucnąć ze złączonymi i podciągniętymi do siebie nogami, ponieważ po uderzeniu pioruna, w wyniku rozpływu ładunku w postaci prądów powierzchniowych

może dojść do przepływu prądu między stopami (skutek powstania różnicy napięć, tzw. napięcia krokowego),

• odejdź jak najdalej od metalowych urządzeń, a jeśli jesteś w posiadaniu metalowych przedmiotów pozbądź się ich, gdyż mogą one ściągać wyładowania elektryczne,
• wyłącz telefon komórkowy,
• jeśli jesteś w samochodzie nie wysiadaj z niego (samochód stanowi dobrą

ochronę przed uderzeniem pioruna) – zatrzymaj samochód na poboczu
i przeczekaj ulewę, unikaj zatrzymywania się pod drzewami, przewodami elektrycznymi, itp.

2. Grupy osób pozostające na otwartej przestrzeni powinny się rozproszyć
   w odległości do kilkudziesięciu metrów, tak by na wypadek porażenia część grupy mogła udzielić pomocy porażonym.
3. Jeśli jesteś w domu:

• unikaj korzystania z telefonów stacjonarnych przewodowych oraz urządzeń elektrycznych, przede wszystkim tych obsługiwanych ręcznie (np. suszarek do włosów, elektrycznych szczoteczek do zębów, elektrycznych maszynek do golenia) – korzystanie z tych urządzeń grozi porażeniem impulsem rozchodzącym się w przewodach instalacji,
• sprzęt domowy, zwłaszcza elektronikę – RTV, komputery, itp. odłącz od sieci elektrycznej i innych instalacji przewodowych (np. instalacji antenowych, telekomunikacyjnych, sieci internetowych, TV kablowej itp.), co

zapewni ochronę tych urządzeń przed wyładowaniami atmosferycznymi,

• pozostań z dala od oszklonych okien, sufitów i drzwi,
• przygotuj latarki oraz dodatkowe baterie.

Postępowanie po ustąpieniu burzy

1. Unikaj leżących lub zwisających przewodów elektrycznych i natychmiast zgłaszaj takie przypadki do zakładu energetycznego, Straży Pożarnej, Policji; nie próbuj samodzielnie usuwać drzew zwalonych na linie energetyczne.
2. Jeśli widzisz iskrzenie instalacji elektrycznej, popalone przewody, czujesz swąd spalonej instalacji, wyłącz elektryczność i gaz – wezwij służby techniczne.

4. WYPADKI DROGOWE

Prawie zawsze w wypadkach drogowych, w których są ranni i zabici, poszkodowanych ratują uczestniczący w tych wypadkach użytkownicy dróg. Stąd też, to przede wszystkim użytkownicy dróg, na ogół nie posiadający profesjonalnego wykształcenia medycznego, powinni wiedzieć, jakie należy podjąć działania w sytuacji konkretnego wypadku drogowego, czego nie wolno robić, aby nie utrudnić dalszej akcji ratowniczej i nie pogorszyć istniejącego stanu ofiar wypadku.

Aby w następnej chwili z ratujących nie stać się ratowanymi, pierwszorzędną czynnością jest natychmiastowe zabezpieczenia miejsca wypadku zgodnie z przepisami ruchu drogowego. Po uzyskaniu informacji co do ilości ofiar i ich stanu zawiadamiamy pogotowie ratunkowe straż pożarną i policję. Udzielamy pierwszej przedlekarskiej pomocy medycznej poszkodowanym.

Zabezpieczenie miejsca wypadku:

Jeżeli nie ma zabitych lub rannych, uczestniczący w wypadku kierujący pojazdami samochodowymi, obowiązany jest niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodować zagrożenia lub tamowania ruchu drogowego. Jeżeli są ranni lub zabici należy zabezpieczyć miejsce wypadku poprzez włącznie świateł awaryjnych pojazdu, a w razie ich braku świateł pozycyjnych oraz ustawienie w odległości ok. 100 m za pojazdem ostrzegawczego trójkąta odblaskowego.

Zabezpieczenie ofiar wypadku:

Działania techniczne: zatrzymać pracujący silnik samochodu, odłączyć akumulator, zabezpieczyć pojazd przez ewentualnym zsunięciem się (ze skarpy, do rowu itd.). Wydobycie ofiar z pojazdu: Otwieramy drzwi pojazdu, w przypadku zakleszczenia posługując się łomem lub łyżką do opon. Jeżeli drzwi nie da się otworzyć wyjmujemy przednią lub tylną szybę usuwając uszczelkę przy pomocy wkrętaka. Nie należy wybijać szyby ze względu na możliwość pokaleczenia poszkodowanych. Jeżeli pojazd leży na boku lub na dachu wydobywamy poszkodowanych nie odwracając go na koła.

W razie dużych zniekształceń pojazdu nie wolno siłą wyciągać poszkodowanych przed przybyciem pomocy technicznej.

5. KATASTROFY BUDOWLANE

Katastrofy budowlane najczęściej powodowane są:

1. - wybuchami gazu,
   - obsunięciem stropów lub nadwerężeniem ważnych elementów konstrukcyjnych budynków,
         - tąpnięciami (na obszarach eksploatowanych górniczo).
   Opuszczając dom (mieszkanie):
         - wyłącz instalację gazową, elektryczną, wodną,
         - zabierz ze sobą dokument tożsamości, żywność, koce, odzież, pieniądze,
         - zadbaj o to, aby dom opuścili wszyscy domownicy oraz sąsiedzi,
         - zachowaj szczególną ostrożność - uwaga na stropy, klatki schodowe,
         - o ile nie możesz opuścić budynku (mieszkania) drzwiami wyjściowymi przez klatkę schodową z powodu zagrożenia lub innych przeszkód, uciekaj przez okno lub okna sąsiadów, jeśli to możliwe,
   Gdy nie masz możliwości opuszczenia domu:
         - wywieś w oknie białe prześcieradło lub obrus - jako znak dla ratowników, że potrzebujesz pomocy,
   Gdy jesteś unieruchomiony (przysypany):
         - nawołuj pomocy, stukaj w lekkie elementy metalowe - ułatwi ratownikom lokalizację.
   Gdy opuściłeś dom (mieszkanie):
         - powiadom kierującego akcją ratowniczą o osobach z rodziny i sąsiadach, którzy zostali jeszcze w pomieszczeniach budynku, oraz o osobach, które aktualnie i na pewno przebywają poza domem (w pracy, szkole itp.),
         - jeśli posiadasz informacje pomocne w akcji ratowniczej, przekaż je niezwłocznie służbie ratowniczej,
         - nie przeszkadzaj w pracy ratownikom,
         - nie wracaj na miejsce katastrofy, ani nie wchodź do uszkodzonego wypadkiem budynku bez zezwolenia służb budowlanych, które określą czy takie wejście jest bezpieczne,
         - doznałeś obrażeń (jesteś ranny) zgłoś się do punktu pomocy medycznej,
         - zgłoś swoje potrzeby do punktu pomocy społecznej lub władz terenowych,
         - dalej postępuj, zgodnie z zaleceniami władz miasta, gminy.

Gdy byłeś świadkiem katastrofy budowlanej niezwłocznie powiadom Straż Pożarną, Policję, Pogotowie Ratunkowe

6. OGÓLNE ZASADY ZACHOWANIA SIĘ LUDZI W KONFRONTACJI Z AGRESYWNYM PSEM

Atak na człowieka ze strony psa może nastąpić niezależnie od miejsca
i zamiaru jego właściciela. W przypadku małego psa nie występuje większe zagrożenie lecz jego ugryzienie może być bolesne, w przypadku zaś dużego, zwłaszcza rasy agresywnej, istnieje zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka. Należy pamiętać, że pies jest zwierzęciem specyficznym, u którego występują cechy jego odległych przodków, rzutujące w określonych sytuacjach na jego zachowanie. Można go wtedy przyrównać do dzikiego zwierzęcia. Jest silny i szybki. Posiada dość dużą odporność na ból.

Pies jednocześnie posiada nie dającą się racjonalnie uzasadnić zdolność odgadywania stanów psychicznych człowieka, zarówno okazanych jak i nie, np.: zadowolenie, gniew, agresja lub strach. Zjawisko to określane jest tzw. siódmym zmysłem lub zmysłem telepatycznym. W kontaktach z otoczeniem, często objawia swój stan emocjonalny np. ruchem ogona lub uszu. Machanie ogonem oznacza najczęściej zainteresowanie, ogon wysoko podniesiony oznacza podniecenie, pobudzenie, opuszczony ogon oznacza poddanie się, a schowany pod brzuch oznacza strach. Uszy zaś – wysoko postawione oznaczają napięcie, a opuszczone lub skulone to oznaka uległości lub strachu. W przypadku konfrontacji z agresywnym psem bardzo ważna staje się umiejętność odczytania oraz oceny stanów emocjonalnych psa. Agresja psa wywołana strachem jest częstą przyczyną pogryzienia człowieka. Pies wystraszony, pozbawiony możliwości ucieczki atakuje w obronie własnej.

Bardzo niebezpieczna może okazać się ze szczeniętami a także pies, któremu naruszono jego terytorium. Należy też wiedzieć, że agresja u psa może się nasilić w stosunku do osób, które są przestraszone lub w umundurowaniu np. policjant, żołnierz, strażak, listonosz itp.

Znajdując się w sytuacji bezpośredniego zagrożenia ze strony niebezpiecznego psa należy zastosować się do następujących zaleceń:
- pozostać w całkowitym bezruchu, jeżeli pies przechodzi w pobliżu,
- nie wykonywać gwałtownych ruchów,
- chronić wrażliwe części ciała (np. podbrzusze, gardło),
- zaprzestanie obrony może spowodować utratę zainteresowania przez psa do atakowanej osoby,
- umożliwienie psu ucieczki pozwala niekiedy na uniknięcie konfrontacji z nim.

Zdarzają się również u psów przypadki występowania niezrównoważenia psychicznego wpływającego na irracjonalność ich zachowań. Dotyczy to szczególnie osobników powstałych z krzyżowania ras przez hodowców.W trakcie likwidacji zagrożenia ze strony niebezpiecznego psa, w celu odgonienia można posłużyć się np. otwartym parasolem, gaśnicą przeciwpożarową, wężem z silnym strumieniem wody itp.

W przypadku ugryzienia człowieka przez psa, nie należy wyrywać, wyszarpywać ciała z jego pyska. Doprowadzi to bowiem do porozrywania rany, a pies po wyszarpnięciu natychmiast zaatakuje inne miejsce.
Przy opracowaniu wykorzystano materiał policyjny – oparty na publikacji pp. Krzysztofa Łagody i Roberta Częścika pt. „Vademecum interwencji policyjnych”.

7. ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS UPAŁÓW

Podczas upału, gdy temperatura powietrza osiąga 30⁰ C i więcej, nasila się ryzyko udaru cieplnego i przegrzania organizmu. W tym czasie należy otoczyć szczególną troską dzieci, osoby starsze i chore. Stosowanie poniższych zasad pozwoli uniknąć udaru cieplnego lub przegrzania organizmu.

1. PRZYSTOSOWANIE DOMU LUB MIESZKANIA
   • utrzymywanie temperatury powietrza w pomieszczeniach do 32⁰C w dzień i do
     24⁰ C w nocy;
   • odsłanianie i otwieranie okien w nocy i wcześnie rano, gdy na zewnątrz temperatura powietrza jest niższa;
   • zamykanie oraz zasłanianie okien zasłonami lub żaluzjami, również
     w klimatyzowanych pomieszczeniach;
   • wyłączanie w miarę możliwości sztucznego oświetlenia i urządzeń elektrycznych;
2. UNIKANIE UPAŁU
   • przebywanie w najchłodniejszych pomieszczeniach w domu;
   • unikanie forsownego wysiłku fizycznego;
   • unikanie wychodzenia na zewnątrz w czasie największych upałów,
     w szczególności między godziną 10:00 a 15:00;
   • spędzanie w miarę możliwości 2-3 godzin w chłodnym miejscu (np.
     w kimatyzowanych budynkach użyteczności publicznej);
   • stosowanie kosmetyków z wysokim filtrem UV;
   • nigdy nie należy zostawiać dzieci ani zwierząt w samochodach, nawet na chwilę;

1. CHŁODZENIE I NAWADNIANIE ORGANIZMU
   • branie częstych, chłodnych prysznicy lub kąpieli oraz stosowanie chłodnych okładów na ciało;
   • noszenie jasnych, lekkich, luźnych, bawełnianych lub lnianych ubrań oraz nakrycia głowy i okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV;
   • noszenie wygodnego i przewiewnego obuwia;
   • picie dużej ilości wody;
   • unikanie spożywania napojów alkoholowych;
   • spożywanie chłodnych, lekko solonych potraw oraz owoców i warzyw o wysokiej

zawartości potasu (pomidory, pomarańcze, sałaty, ogórki, marchew);

• przechowywanie żywności, szczególnie łatwo psującej się, w warunkach chłodniczych;
• utrzymywanie higieny osobistej;

1. UDZIELANIE POMOCY

• jeśli w Twoim otoczeniu mieszkają osoby w podeszłym wieku, chore lub samotne - odwiedzaj je i w razie potrzeby udziel pomocy;
• przechowywanie leków w temperaturze poniżej 25⁰ C lub w lodówce (należy zapoznać się z instrukcją zamieszczoną na opakowaniu);
• w przypadku wystąpienia objawów, takich jak: zawroty głowy, nudności, przyspieszona akcja serca lub stan podgorączkowy, należy natychmiast udać się do chłodnego miejsca, zwilżyć twarz, ręce i nogi, a następnie zwrócić się o pomoc do najbliższego punktu opieki medycznej;
• do osoby, która majaczy, ma drgawki, gorącą i suchą skórę, traci przytomność,

niezwłocznie należy wezwać lekarza lub pogotowie ratunkowe;

• podczas oczekiwania na przybycie lekarza lub pogotowia należy:

- przenieść osobę w chłodniejsze miejsce,

- ułożyć na plecach z nogami i miednicą uniesionymi wyżej niż tułów,

- obniżać temperaturę ciała poprzez:

• przyłożenie zimnych okładów w okolice szyi, pach i pachwin,
• nieprzerwane wachlowanie,
• spryskiwanie skóry wodą o temperaturze 25-30⁰ C.

- nie należy podawać żadnych leków,

- osobę, która straciła przytomność należy ułożyć na boku.

Opracowano przez Główny Inspektorat Sanitarny na podstawie: „Public health advice on preventing health impacts of heat. A set ofinformation sheets for different target audiences”. World Health Organization 2011

 

8. ZASADY BEZPIECZNEGO ZACHOWANIA NAD WODĄ

Latem nad wodą

• Naucz się pływać, a jeśli już umiesz – podnieś swoje umiejętności (zdobądź kartę pływacką lub żółty czepek).
• Nie skacz do nieznanej wody. Zawsze wcześniej sprawdzaj głębokość i dno zbiornika wodnego.
• Kiedy korzystasz ze sprzętu wodnego (łódek , kajaków, żaglówek), zawsze miej na sobie kapok – nawet jeśli dobrze pływasz.
• Nie przeceniaj swoich możliwości, nie daj się podpuszczać kolegom – możesz stracić siły i trudno Ci będzie wrócić do brzegu.
• Pamiętaj: stawy, glinianki, zbiorniki przeciwpożarowe, śluzy nie są miejscami do kąpieli. W rzekach bardzo częste są silne prądy i wiry.

Przed wejściem do wody

• Jeśli byłeś długo na słońcu – nie wskakuj od razu do wody, najpierw trochę się ochlap.
• Jeśli leżałeś na brzegu – poćwicz chwilkę, aby rozgrzać mięśnie. Inaczej może złapać Cię skurcz.
• Jeśli właśnie jadłeś – odczekaj trochę.
• Jeśli w pobliżu nie ma innych osób – nie wchodź do wody! Najlepiej kąp się tylko na kąpieliskach strzeżonych.
• Jeśli nad kąpieliskiem widzisz białą flagę – możesz bezpiecznie wejść do wody. Jeśli flaga jest czerwona – zostań na brzegu.

W wodzie

• Nie wskakuj raptownie do wody. Zanurzaj się stopniowo i powoli.
• Nawet jeśli dobrze pływasz, nie wypływaj poza linię czerwonych boi.
• Jeśli nie umiesz pływać – kąp się tylko tam, gdzie masz grunt pod nogami. W żadnym razie nie przekraczaj linii żółtych boi.
• Nie kąp się zbyt długo. Jeśli czujesz zmęczenie lub jest Ci zimno – wracaj na brzeg.
• Nie chodź po ostrogach i nie kąp się w ich pobliżu – są śliskie i możesz pokaleczyć się o przyklejone do nich małże.

Po kąpieli

• Osusz się ręcznikiem – szybciej przywrócisz stałą temperaturę ciała wychłodzonego wodą.
• Odpocznij i zagrzej się, zanim znowu wejdziesz do wody.
• Na słońcu zawsze używaj kremów z filtrem i koniecznie noś czapkę, chustkę lub kapelusz

9. PODSTAWOWE ZASADY ZACHOWANIA SIĘ PODCZAS WYSTĘPOWANIA MROZÓW

Po pierwsze - ubieraj się ciepło, w kilka warstw odzieży tak, by łatwo było zdjąć sweter, gdy się spocisz w trakcie np. wysiłku. Załóż kalesony, nieprzewiewną kurtkę z kapturem, czapkę, szalik, rękawiczki. Załóż nieprzemakalne buty.

Po drugie nie wychodź na mróz głodny. Przed wyjściem zjedz kaloryczny posiłek. Możesz zabrać ze sobą termos z gorącą herbatą.

Po trzecie zabezpiecz skórę twarzy i rąk przed mrozem (tłustym kremem, nie należy używać nawilżającego!)

Po czwarte powiedz komuś (rodzinie, lub obsłudze w schronisku, pensjonacie, hotelu) dokąd idziesz. Oszacuj czas jaki ciebie nie będzie i poinformuj o tym kogoś, kto ewentualnie zgłosi twoje zaginięcie. Zimą chodzi się znacznie wolniej! W dodatku łatwiej zabłądzić: przysypane śniegiem ścieżki. I - co ważne - nie zapomnij odmeldować się po powrocie, że wróciłeś, by uniknąć niepotrzebnych alarmów.

Po piąte nie należy wybierać się na zimowe wycieczki samemu. W grupie jest bezpieczniej.

Po szóste nie trzeba chodzić tam, gdzie jest niebezpiecznie.

Po siódme nie forsuj się. Idąc w głębokim śniegu należy się zmieniać na prowadzeniu. Torowanie drogi - przecieranie szlaku - jest bardzo męczące.

Po ósme, kiedy popsuje się pogoda, poczujemy się zmęczeni, głodni, coś nam zacznie dolegać nie wychodźmy na zewnątrz. Z zimą nie ma żartów.

Po dziewiąte odmrożone palce można włożyć pod strumień zimnej lub letniej wody.

Po dziesiąte w przypadku dużych odmrożeń należy udać się do lekarza.
ZAWSZE, w trakcie silnych mrozów, jeśli zauważysz kogoś, kto wygląda na osłabionego zainteresuj się tą osobą, sam udzielając jej pomocy lub poinformuj odpowiednie służby o zaistniałej sytuacji, dzwoniąc pod numer 112.

10. SKUTKI ODDZIAŁYWANIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ

Wśród przyczyn awarii sieci energetycznych (zerwania linii przesyłowych lub uszkodzenia stacji transformatorowych) wymienić należy:• Wpływy atmosferyczne.
• Katastrofy budowlane.
• Wstrząsy sejsmiczne.
• Nieumyślna lub celowa działalność człowieka.Skutkiem oddziaływania energii elektrycznej na organizm człowieka jest porażenie prądem elektrycznym, które stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Przyczyną porażenia jest znalezienie się ciała człowieka bezpośrednio w obwodzie elektrycznym. Decydujące znaczenie dla oddziaływania elektryczności na żywy organizm mają następujące czynniki, pozostające ze sobą w związku: napięcie, natężenie i częstotliwość prądu, opór elektryczny ciała, gęstość prądu (zależna od powierzchni styku ciała i przewodnika prądu), czas działania oraz droga prądu przez ciało.

ZAPAMIĘTAJ!!!

Mokra skóra stanowi bardzo słaby opór dla prądu elektrycznego. Przebieg wypadków z prądem elektrycznym jest cięższy w miejscach, gdzie dochodzi woda lub panuje wilgoć.Prąd zmienny jest z reguły bardziej niebezpieczny od prądu stałego o tym samym natężeniu. Im dłużej prąd elektryczny działa na organizm, tym cięższe obrażenia powoduje w ciele człowieka.
Porażenie prądem elektrycznym może spowodować uszkodzenie narządów pozornie nie leżących na drodze jego przepływu. Od faktycznej, trudnej do ustalenia, drogi przebiegu prądu (o której decyduje różny opór tkanek ciała) zależy rozmiar szkód powstałych w organizmie.Ze względów praktycznych wypadki z prądem można podzielić na dwa rodzaje:1. wypadki z prądem o niskim napięciu (poniżej 1000 woltów),
2. wypadki z prądem o wysokim napięciu (powyżej 1000 woltów).Przepływający przez ludzkie ciało prąd o niskim napięciu – np. zmienny (220 V i 50 Hz) zasilający gniazda ścienne lub oświetlenie, czy też przewodowy (389 V i 50 Hz) zasilający silniki elektryczne, maszyny – powoduje głównie pobudzenie układu nerwowego mięśni. W wyniku niekontrolowanego skurczu mięśni dochodzi np. do tzw. „przyklejenia się kończyny do przewodu”, bądź upadku osoby porażonej i mechanicznych uszkodzeń ciała. Oddziaływanie prądu na mięsień sercowy może doprowadzić nawet do zatrzymania akcji serca, a utrata przytomności i bezdech są często skutkiem reakcji układu nerwowego na prądu lub też porażenia mózgu. Czasami stwierdza się oparzenia skóry.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU PORAŻENIA PRĄDEM ELEKTRYCZNYM O NISKIM NAPIĘCIU

Jeśli jesteś świadkiem wypadku z porażeniem prądem elektrycznym o niskim napięciu:
• staraj się natychmiast spowodować przerwanie obwodu elektrycznego (wyłączenie urządzenia, wyjęcie bezpiecznika),
• gdy przerwanie działania prądu jest z jakiegokolwiek powodu niemożliwe, spróbuj odseparować ofiarę wypadku od obwodu elektrycznego poprzez odsunięcie pozostającego pod napięciem przedmiotu przy użyciu sprzętu nie przewodzącego elektryczności (drewno, tworzywo sztuczne, guma, wyroby ceramiczne itp.),
• ostatecznie możesz zdecydować się na oderwanie porażonego od źródła prądu, np. chwytając za jego ubranie,
• przed podjęciem każdego działania zapewnij sobie zabezpieczenie przed wpływem prądu (stań na desce, suchej tkaninie lub innym materiale izolacyjnym), nie dotykaj ratowanego gołymi rękami lub przedmiotem przewodzącym elektryczność, dopóki obwód prądu nie zostanie skutecznie przerwany,
• gdy oddziaływanie prądu zostanie wyeliminowane lub usuniesz ofiarę wypadku z okolicy zagrożenia, przystąp do udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU PORAŻENIA PRĄDEM ELEKTRYCZNYM O WYSOKIM NAPIĘCIU

Przy wypadkach z prądem o wysokim napięciu (spotykanym w liniach przesyłowych między elektrowniami a stacjami transformatorowymi), niebezpieczne jest już samo zbliżanie się do elementów będących pod napięciem. Może bowiem powstać łuk elektryczny przez (normalnie izolującą) warstwę powietrza i nastąpi przepływ prądu przez ciało człowieka. Działania wysokiego napięcia w przypadku dotknięcia lub zbytniego zbliżenia się do urządzeń będących pod napięciem wytwarza wysoką temperaturę i w konsekwencji groźne oparzenia poszkodowanego. Możliwe jest również wystąpienie wszystkich zaburzeń zachodzących w organizmie, który został poddany oddziaływaniu napięcia niskiego.Jeśli stwierdziłeś, że ofiara wypadku została porażona prądem o wysokim napięciu:• nie możesz przystąpić do wykonywania czynności ratunkowych w ramach pierwszej pomocy,
• abyś zdołał udzielić jedynej możliwej pomocy poszkodowanemu, którą jest wezwanie pogotowia ratunkowego – w pierwszym rzędzie zadbaj o swoje bezpieczeństwo,
• nie zbliżaj się bezpośrednio do miejsca zdarzenia, pamiętają, że łuk elektryczny może przeskoczyć na odległość nawet kilku metrów (z reguły bezpieczna odległość to 5 metrów),
• powiadamiając pogotowie ratunkowe zaznacz, że wypadek dotyczy porażenia prądem o wysokim napięciu.

11. ZAGROŻENIE PTASIĄ GRYPĄ

Ptasia grypa jest zakaźną i zaraźliwą chorobą ptaków, jednak według ostatnich doniesień mogą nią zakażać się również ludzie.
Głównym źródłem zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt (drobiu) są dzikie ptaki, będące bezobjawowymi nosicielami wirusa grypy ptaków.
Objawy kliniczne grypy ptaków u drobiu są mało charakterystyczne i zróżnicowane.
Główne objawy kliniczne wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) u drobiu to depresja, gwałtowny spadek/utrata produkcji jaj, miękkie skorupy jaj, objawy nerwowe, zasinienie i obrzęk grzebienia i dzwonków, silne łzawienie, obrzęk zatok podoczodołowych, kichanie, duszność, biegunka.
Padnięcia ptaków mogą być nagłe, bez widocznych objawów.
Wirus grypy ptaków może zachowywać aktywność w środowisku kurnika przez 5 tygodni, zatem istotne jest przy podejrzeniu lub stwierdzeniu choroby, zabezpieczenie pomieszczeń, sprzętu, nawozu oraz dokładne ich oczyszczenie i odkażenie. Wirusy grypy są wrażliwe na powszechnie stosowane środki dezynfekcyjne oraz detergenty. Niszczy go również obróbka termiczna (smażenie, gotowanie). Mając na uwadze powyższe informacje Wojewódzki Lekarz Weterynarii prosi o zachowanie ostrożności w kontakcie z dzikim ptactwem a zwłaszcza nie dotykanie zwłok padłych ptaków, piór i pozostałości martwych ptaków, nie dotykanie żywych ptaków dzikich.
W przypadku stwierdzenia padłych ptaków dzikich zwłaszcza ptaków wodnych oraz drapieżników a także masowych padnięć innych ptaków zgłosić ten fakt do straży miejskiej, policji, lekarza weterynarii lub urzędu.
W przypadku kiedy już doszło do kontaktu ze zwłokami padłych ptaków należy bezwzględnie ręce umyć wodą z mydłem.
Jednocześnie Wojewódzki Lekarz Weterynarii informuje, że spożywanie mięsa drobiu po jego ugotowaniu lub usmażeniu a także gotowanych jaj jest w pełni bezpieczne dla zdrowia ludzi. Należy jednak pamiętać aby mięsa i jaj nie kupować z niewiadomych źródeł pochodzenia.
Równocześnie apelujemy do właścicieli drobiu aby w okresie zagrożenia do odwołania, drób domowy był przetrzymywany w pomieszczeniach zamkniętych, karmiony i pojony również w tych pomieszczeniach, ma to na celu niedopuszczenie do kontaktu drobiu domowego z ptactwem dzikim

12.  UWOLNIENIE NIEBEZPIECZNYCH ŚRODKÓW CHEMICZNYCH

Najczęstszą przyczyną uwolnień niebezpiecznych środków chemicznych (NŚCh) są:

      - awarie i katastrofy w obiektach przemysłowych,
      - wypadki cystern kolejowych oraz autocystern,
      - rozszczelnienia rurociągów przemysłowych,
      - katastrofy morskich tankowców i chemikaliowców.

PAMIĘTAJ!!! Pojazdy samochodowe przewożące substancje niebezpieczne są oznakowane pomarańczowymi prostokątnymi tablicami z czarnymi napisami cyfrowymi, oznaczającymi rodzaj niebezpiecznej substancji według międzynarodowych oznaczeń, umieszczonymi z tyłu i przodu pojazdu. Jeżeli jesteś świadkiem wypadku z udziałem NŚCh - powiadom natychmiast w jakikolwiek sposób straż pożarną i policję. Podaj istotne dane: miejsce zdarzenia, charakter zdarzenia, swoje dane.Nie bądź kibicem zdarzenia, ale oddal się z miejsca wypadku, aby zminimalizować ryzyko zatrucia. Opuść rejon zagrożony, kierując się prostopadle do kierunku wiatru.
Chroń swoje drogi oddechowe. W tym celu wykonaj filtr ochronny z dostępnych Ci materiałów (zwilżona w wodzie lub wodnym roztworze sody oczyszczonej chusteczka, szalik, ręcznik, itp.) i osłoń nim drogi oddechowe.
Jeśli jesteś w samochodzie - zamknij okna, włącz wentylację wewnętrzną - staraj się jak najszybciej opuścić strefę skażenia.
Stosuj się ściśle do poleceń służb ratowniczych lub komunikatów, przekazywanych przez lokalne środki przekazu - radio, TV, megafony.
Jeśli przebywałeś w strefie skażonej, zdejmij ubranie, które uległo zanieczyszczeniu i zamień je na czyste oraz dużą ilością bieżącej wody przemyj oczy, usta, nos i weź prysznic.

Jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że niebezpieczne środki chemiczne przenikną do Twojego domu to:

Włącz radio lub telewizor na program lokalny i stosuj się ściśle do poleceń, wydanych przez lokalne władze (służby ratownicze).
Uszczelnij wszystkie otwory okienne, wentylacyjne, drzwi - oklejając je taśmą klejącą, obkładając rulonami z mokrych ręczników czy prześcieradeł.
Oddychaj przez maseczkę wykonaną z gazy, waty, ręcznika itp.
Zadbaj o bezpieczeństwo swoich podopiecznych, dzieci, osób niepełnosprawnych, zwierząt domowych.
Pozostań w wewnętrznej części budynku przy zamkniętych drzwiach - w przypadku, gdy istnieje niebezpieczeństwo skażenia chlorem, udaj się na wyższe kondygnacje np. do sąsiadów. W przypadku amoniaku - kieruj się do pomieszczeń, położonych na niskich kondygnacjach.
Powiadom o zagrożeniu najbliższe otoczenie.
Wyłącz urządzenia elektryczne i gazowe z otwartym ogniem.
Nie jedz żywności i nie pij płynów, które mogły ulec skażeniu.

13. AWARIE ZE SKAŻENIEM PROMIENIOTWÓRCZYM

Wypadki radiologiczne mogą zdarzyć się wszędzie tam, gdzie materiały radioaktywne są używane, składowane lub transportowane. Ponadto mogą one mieć miejsce w elektrowniach jądrowych, szpitalach, uniwersytetach, laboratoriach badawczych, w zakładach przemysłowych, na głównych drogach, liniach kolejowych oraz w stoczniach.

Materiały radioaktywne są niebezpieczne z powodu szkodliwego oddziaływania nie­których typów promieniowana na komórki ciała. Im dłużej dana osoba jest narażona na promieniowanie, tym większe jest zagrożenie. Są trzy czynniki, które minimalizują oddziaływanie promieniowania na Twoje ciało: odległość, osłona oraz czas.

Odległość - im większa pomiędzy Tobą, a źródłem promieniowania - tym mniejszą dawkę promieniowania otrzymasz. W razie poważnych awarii jądrowych władze prawdo­podobnie będą wzywać do ewakuacji, aby oddalić się od źródła promieniowania.

Osłona - podobnie jak odległość - im bardziej ciężkie i gęste materiały pomiędzy Tobą i źródłem promieniowania - tym lepiej. Właśnie dlatego w czasie wypadków radiologicznych władze będą zalecać pozostawanie wewnątrz pomieszczeń. W niektórych przypadkach ściany Twojego domu będą wystarczającym zabezpieczeniem.

Czas - w większości - przypadków natężenie promieniowania szybko maleje. Ograniczenie czasu przebywania w zasięgu promieniowania zmniejszy wielkość pochłoniętej dawki promieniowania. Po wystąpieniu wypadków radiologicznych lokalne władze będą monitorować wszystkie przypadki pojawienia się promieniowania i określać, kiedy minie zagrożenie.

Przed zagrożeniem radiacyjnym

• Na wypadek katastrofy miej przygotowane następujące rzeczy:

-latarkę z zapasowymi bateriami;

-przenośne radio bateryjne z zapasowymi bateriami;

-apteczkę i podręcznik pierwszej pomocy;

-alarmowy zapas żywności i wody;

-zapas worków do przechowywania żywności;

-otwieracz do konserw;

-solidne obuwie.

• Bądź przygotowany do ewakuacji lub schronienia siew swoim domu. Opracuj plan komunikowania się na wypadek zagrożenia.
• Przygotuj plan oraz sposoby powrotu do domu członków rodziny, jeżeli w czasie wystąpienia zagrożenia są rozdzieleni (realna możliwość w ciągu dnia, gdy dorośli są w pracy, a dzieci w szkole).
• Poproś krewnych lub znajomych, zamieszkałych w innych miejscowościach, aby służyli jako miejsce kontaktu dla Twojej rodziny. Upewnij się, czy wszyscy członkowie Twojej rodziny znają nazwisko, adres i nr telefonu osoby kontaktowej.
• Jeśli prowadzisz samodzielne gospodarstwo rolne, zastanów się nad zabezpieczeniem paszy dla zwierząt hodowlanych, ujęć wody pitnej oraz pomieszczeń dla nich.

W czasie zagrożenia radiacyjnego

• Zachowaj spokój:

- nie każdy wypadek, związany z wydostaniem się substancji promieniotwórczej jest dla Ciebie niebezpieczny;

- wypadek może dotyczyć tylko terenu zakładu (elektrowni atomowej) i może niepowodować żadnych zagrożeń zewnętrznych.

• Uważnie i stale słuchaj radia, oglądaj telewizję ogólnokrajową lub lokalną. Komunikaty określą charakter wypadku, stopień zagrożenia oraz jego zasięg i szybkość rozprzestrzeniania się -wykonaj zalecenia wynikające z komunikatów.
• Gdy powracasz do miejsca schronienia z zewnątrz:

-weź prysznic, zmień buty i odzież;

- schowaj do plastikowej torby rzeczy noszone na zewnątrz i szczelnie je zamknij.

• Jeśli otrzymasz polecenie ewakuacji, wykonuj je niezwłocznie, według zaleceń władz (służb ratowniczych):

- nasłuchuj w radiu i telewizji komunikatów o drogach ewakuacji, tymczasowych

schronach i sposobach postępowania;

-zabierz przygotowane na ewakuację rzeczy.

• Pamiętaj o swoich sąsiadach, którzy mogą potrzebować specjalnej pomocy przy małych dzieciach, starszych lub niepełnosprawnych osobach.
• W wypadku zaniechania ewakuacji i, pozostań w domu:

- zabezpiecz i pozamykaj okna i drzwi;

- wyłącz klimatyzację, wentylację, ogrzewanie nawiewowe itp.;

- miej przy sobie cały czas włączone radio bateryjne;

- zamknij (uszczelnij) zasuwy piecowe i kominowe;

-udaj się do piwnicy lub innych pomieszczeń poniżej powierzchni gruntu;

- pozostań wewnątrz pomieszczeń do czasu, aż władze (służby ratownicze) ogłoszą,

że jest bezpiecznie;

-jeśli musisz wyjść na zewnątrz, zakryj usta i nos mokrym ręcznikiem.

• Bądź przygotowany do ewakuacji lub schronienia się na dłuższy czas w domu.
• Ukryj inwentarz i nakarm go przechowaną w zamknięciu paszą.
• Nie używaj telefonu, jeśli nie jest to konieczne. Linie telefoniczne są niezbędne dla akcji ratowniczej.
• Przechowuj żywność w szczelnych pojemnikach lub lodówce:

-niezabezpieczoną żywność przed schowaniem dokładnie opłucz;

-zrezygnuj ze spożywania owoców, warzyw i wody z niepewnych źródeł.

• Dalej postępuj zgodnie z zaleceniami określonymi przez władze (służby ratownicze) do czasu odwołania zagrożenia skażeniem promieniotwórczym.

Po odwołaniu zagrożenia radiacyjnego

• Opuść ukrycie i w razie najmniejszych podejrzeń o skażeniu poddaj siebie i rodzinęzabiegom sanitarnym.
• Unikaj spożywania żywności z Twojego ogrodu oraz mleka od Twoich krów i kóz,dopóki nie będą zbadane przez lokalny urząd sanitarny.
• W przypadku zarządzenia ewakuacji zabierz ze sobą najcenniejsze rzeczy, odzież, dokumenty i produkty żywnościowe. Zabezpiecz mieszkanie.

14. TERRORYZM

TO SZEROKI TERMIN NA OZNACZENIE UŻYCIA SIŁY LUB PRZEMOCY W STOSUNKU DO OSÓB LUB WŁASNOŚCI, W CELU ZASTRASZENIA, PRZYMUSZENIA LUB OKUPU.

Terroryści często występują z pogróżkami, by wywołać strach w społeczeństwie i przekonać obywateli, że Rząd nie jest w stanie zapobiec terrorowi. Skutki terroryzmu mogą obejmować znaczną liczbę ofiar, uszkodzenia budynków, zakłócenia w dostępie do tak podstawowych usług, jak: elektryczność, dostawy wody, komunikacja miejska, telekomunikacja i opieka medyczna. Możesz przygotować się na poradzenie sobie podczas ataku terrorystycznego, korzystając z tych samych sposobów, które znajdują zastosowanie podczas innych sytuacji kryzysowych:

• bądź czujnym i zorientowanym w tym, co dzieje się w najbliższym otoczeniu.
  Podstawową cechą terroryzmu jest to, iż nie ma lub pojawia się mało znaków ostrzegawczych,
• w czasie podróży należy przedsięwziąć wszelkie możliwe środki ostrożności.
  Zwracaj uwagę na rzucające się w oczy lub po prostu nietypowe zachowania. Nie przyjmuj od obcych osób żadnych pakunków. Nie pozostawiaj bagażu bez opieki,
• zapamiętuj gdzie znajdują się wyjścia ewakuacyjne.
  Zawczasu pomyśl, którędy można by ewakuować się w pośpiechu z budynku, metra lub zatłoczonych miejsc. Zapamiętaj gdzie znajdują się klatki schodowe,
• zapamiętuj elementy z najbliższego otoczenia.
  Zwróć uwagę na ciężkie lub łatwo tłukące się przedmioty, które mogą być przesunięte, zrzucone lub zniszczone podczas wybuchu.

źródło opracowania: CZK woj. podkarpackiego Porady KG PSP "Zasady postępowania na wypadek zagrożenia atakiem terrorystycznym"

W supermarketach, domach towarowych, kinach, lotniskach, dworcach itp.:

• nie parkuj przed wyjściami z obiektów,
• pilnuj swoich dzieci,
• zwracaj uwagę na podejrzane pakunki, nietypowe zapachy,
• zgłoś o swoich podejrzeniach służbie ochrony bądź obsłudze obiektu,

W przypadku, gdy usłyszysz alarm:

• bezwzględnie podporządkuj się poleceniom służb ochrony lub komunikatom rozgłaszanym przez głośniki,
• najkrótszą drogą opuść obiekt, pilnuj swojej rodziny!!!!
• udziel pomocy osobom starszym lub niepełnosprawnym,
• nie korzystaj z wind – możesz zostać uwięziony,
• nie wracaj do obiektu.

W przypadku zdarzenia:

• jeżeli jesteś ranny – wzywaj głosem pomocy
• jeżeli możesz, udziel pomocy poszkodowanym, wynosząc ich poza strefę bezpośredniego zagrożenia,
• oddychaj przez chusteczkę lub osłoń usta i nos kawałkiem materiału.
• natychmiast opuść obiekt,
• wykonuj polecenia ratowników, służby ochrony lub Policji

Pamiętaj!!!!
W przypadku silnego zadymienia spowodowanego pożarem, najwięcej tlenu jest przy podłodze. W przypadku zadymienia poruszaj się na kolanach lub nisko schylony, w miarę możliwości wzdłuż ścian.

Telefony alarmowe:

• 997 – policja
• 998 – straż pożarna
• 999 – pogotowie ratunkowe
• 112 – telefon alarmowy z telefonów komórkowych

Strażacy radzą: Jak postępować w przypadku otrzymania przesyłki niewiadomego pochodzenia W przypadku otrzymania jakiejkolwiek przesyłki niewiadomego pochodzenia lub budzącej podejrzenia z jakiegokolwiek innego powodu:

1. brak nadawcy
2. brak adresu nadawcy
3. przesyłka pochodzi od nadawcy lub z miejsca z którego nie spodziewamy się

należy:

1. Nie otwierać tej przesyłki!
2. Umieścić tę przesyłkę w grubym worku plastikowym, szczelnie zamknąć.
3. Worek ten należy umieścić w drugim grubym plastikowym worku, szczelnie należy zamknąć: zawiązać supeł i zakleić taśmą klejącą.
4. Paczki nie należy przemieszczać. Należy pozostawić ją na miejscu.
5. Powiadomić lokalny posterunek policji (nr policji: 997; komórka 112) lub straż pożarną (tel nr 998).

Służby te podejmą wszystkie niezbędne kroki w celu bezpiecznego przejęcia przesyłki.
W przypadku, gdy podejrzana przesyłka została otwarta i zawiera jakąkolwiek podejrzaną zawartość w formie stałej (pył, kawałki, blok, galaretę, pianę lub inną) lub płynnej należy:

• Możliwie nie naruszać tej zawartości: nie rozsypywać, nie przenosić, nie dotykać, nie wąchać, nie powodować ruchu powietrza w pomieszczeniu (wyłączyć systemy wentylacji i klimatyzacji, zamknąć okna).

 15. WYKAZ NUMERÓW ALARMOWYCH

• numery alarmowe:
  • 984 – pogotowie rzeczne,
  • 985 – ratownictwo morskie i górskie,
  • 986 – straż miejska,
  • 997 – Policja,
  • 998 – Państwowa Straż Pożarna,
  • 999 – pogotowie ratunkowe – dysponent zespołów ratownictwa medycznego.

• numery alarmowe interwencyjne:
  • 991 – pogotowie energetyczne,
  • 992 – pogotowie gazowe,
  • 993 – pogotowie ciepłownicze,
  • 994 – pogotowie wodno-kanalizacyjne.

• 112 – ustalony w ustawie wspólny numer alarmowy dla wszystkich służb.

 

16.BUDOWLE OCHRONNE

Przygotowanie mieszkania (pokoju, piwnicy) do ochrony przed skażeniami i zakażeniami

Na wypadek alarmu o skażeniach lub uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami i zakażeniami każda rodzina powinna mieć tak przygotowaną piwnicę, pokój lub mieszkanie, aby stanowić one mogły ochronę przed oddziaływaniem na organizm ludzki opadu substancji promieniotwórczych, środków trujących i niebezpiecznych dla zdrowia środków biologicznych.
Przystosowując na takie ukrycie mieszkanie (piwnicę, pokój) należy mieć na uwadze to, że jego podstawową cechą powinna być hermetyczność (szczelność) i możliwość zapewnienia w miarę potrzeby najprostszej wentylacji. Do pomieszczeń uszczelnionych zalicza się piwnice lub  pokoje znajdujące się nad powierzchnią ziemi, które mają pozatykane wszystkie otwory łączące je z atmosferą, a ściany i stropy zostały odpowiednio zabezpieczone przed działaniem pyłów promieniotwórczych.

W razie potrzeby należy wykonać następujące prace:

1. Uszczelnić okna odpowiednią taśmą lub watą (podobnie jak robi się to na zimę), a nawet okleić paskiem papieru (taśmą samoprzylepną).
2. Uszczelnić wszystkie drzwi i futryny. Drzwi zewnętrzne obić kocem lub wojłokiem i w odległości 1-1,5 m zawiesić zasłonę z koca (kołdry), aby stworzyć „śluzę”.
3. Uszczelnić dokładnie wszystkie szpary, szczeliny, otwory kominowe, miejsca, w których przechodzą przewody wodociągowe, centralnego ogrzewania, kanalizacji itp.
4. Zakleić szczelnie papierem kratki wentylacyjne – ale tak, by w razie potrzeby zapewnić wentylację pomieszczenia. Samoczynną dobrą wentylację mogą zapewnić otwory: nawiewny i wywiewny. Otwór wywiewny powinien być usytuowany 1,5-2 m nad otworem nawiewnym. W przewodzie nawiewnym można umieścić prosty filtr przeciwpyłowy – ramkę z rozpiętą wielowarstwową gazą, a poniżej specjalną kieszeń na zbieranie cząstek pyłu opadającego z filtra (gazy).
5. Podwyższać walory ochronne ukrycia, jeżeli jest ono na parterze lub w piwnicy. Można wtedy wykonać obsypkę ziemią wokół zewnętrznych ścian budynku oraz zabudować lub osłonić workami z piaskiem otwory okienne, nie używane otwory drzwiowe itp.

W mieszkaniu przygotowanym na ukrycie powinny także być:

1) odpowiedni zapas wody pitnej, żywności, przedmioty pierwszej potrzeby, worek plastikowy na odpadki;

2) lekarstwa dla chorych, apteczka domowa, środki dezynfekcyjne, zapasowe oświetlenie, bateryjny odbiornik radiowy itp.;

3) sprzęt gaśniczy (np. gaśnica, koc, wiadro, piasek, łopata itp.);

4) niezbędne przedmioty osobistego użytku.
Pamiętać należy o przygotowaniu oświetlenia zastępczego. Zalecane jest oświetlenie elektryczne (bateryjne, akumulatorowe). Lampy naftowe i świece, paląc się, zużywają dużo tlenu oraz zanieczyszczają powietrze dwutlenkiem węgla, dlatego ich używanie jest niewskazane.

Również nie wszystkie rodzaje gaśnic nadają się do użycia w ukryciach. Np. gaśnica halonowa wprowadza do atmosfery halon, który przy wdychaniu wykazuje szkodliwe działanie dla zdrowia, gaśnica śniegowa natomiast wprowadza do atmosfery bardzo dużo dwutlenku węgla. Z tego względu do gaszenia należy używać wody, koców gaśniczych, piasku (ziemi), a jeżeli gaśnic – to pianowych lub wodnych.

Przygotowanie budynków gospodarczych do ochrony przed skażeniami

Przedsięwzięcie to polega na zwiększeniu walorów wytrzymałościowych oraz właściwości ochronnych stodół, spichlerzy, komórek itp. zawierających plony, obór i chlewni z bydłem i trzodą, przede wszystkim przez ich uszczelnienie i uniemożliwienie przedostawania się środków skażenia do wnętrza.

W okresie zagrożenia – na wezwanie obrony cywilnej – w budynkach gospodarczych, w miarę potrzeby, należy:

1) uszczelnić sufit warstwą z gliny, cementu lub wapna (2 wiadra wapna gaszonego, wiadro wody, 2 kg soli kuchennej) oraz zasypać piaskiem lub żwirem;

2) część okien zamurować cegłami lub obić deskami z obu stron i wypełnić ziemią (torfem, trocinami), a pozostałe zaopatrzyć w izolacyjne okiennice lub zasłonić mocnym przezroczystym plastikiem;

3) pozatykać gliną, pakułami, mchem itp. szpary w konstrukcjach drewnianych;

4) uszczelnić futryny i drzwi, od strony wewnętrznej zawiesić zasłonę z materiału, aby szczelnie przylegała do ram drzwi;

5) zasłonić przewody (otwory) wentylacyjne od strony wewnętrznej pomieszczeń workami z trocinami, sianem itp..;

6) obsypać z zewnątrz ziemią ściany drewniane do wysokości okien albo w odległości 50-60 cm od ściany postawić ściankę z desek lub plecionkę z wikliny i przestrzeń między nimi zasypać ziemią. Nawet w pomieszczeniach niehermetycznych możemy zapewnić kilkugodzinną ochronę przed przenikaniem do wnętrza niektórych środków trujących, jeżeli zamknięte okna i drzwi zasłonimy od wewnątrz brezentem, tkaniną workową lub inną tkaniną zamoczoną w wodnym roztworze sody.

Aby zapewnić zwierzętom bezpieczeństwo, należy także:

1) przygotować wystarczający na 14 dni zapas wody i paszy zabezpieczonej przed skażeniem;

2) wietrzyć uszczelnione obory (chlewnie):

 - w lecie przy temperaturze do 20°C nie później niż po 34 godzinach;

 - w zimie przy temperaturze -20°C do -25°C – po 34 do 90 godzin (dokładne informacje poda służba weterynaryjna);

3) zapewnić budynkom gospodarczym ochronę przed pożarem (pas przeciwpożarowy, sprzęt ppoż. itp.).

Żywność, woda i pasza może zostać skażona (zakażona):

 - substancjami promieniotwórczymi, które głównie osiadają na powierzchni produktów (woda skażona będzie w całej objętości rozpuszczalnymi w wodzie substancjami promieniotwórczymi, nierozpuszczalne osiadają na dnie);

 - bojowymi środkami trującymi, które w postaci kropel i gazu mogą osiadać na powierzchni, wnikać w głąb produktów sypkich do kilku centymetrów, a produkty płynne skazić w całej ich objętości;

 - środkami biologicznymi (zarazkami chorobotwórczymi) w postaci aerozoli, a także przez nosicieli zarazków (owady, gryzonie) i różne zakażone przedmioty.

Generalną zasadą ochrony jest hermetyzacja gotowych środków spożywczych oraz izolacja surowców służących do ich produkcji, a także zapasów wody pitnej i pasz przed środowiskiem zewnętrznym.

Gwarancją izolacji żywności od środowiska zewnętrznego jest zastosowanie właściwych opakowań. Opakowania ochronne mogą być następujące:

1) Pyłoszczelne z materiałów twardych. Mogą to być puszki metalowe z produktami konserwowymi, pojemniki metalowe hermetyczne, które można dokładnie i szybko zmyć lub odkazić. Opakowania szklane – słoje (twist, weck), butelki nieprzepuszczające pary wodnej i gazu, umożliwiające przeprowadzenie ich sterylizacji. Opakowania drewniane (sklejka, płyta pilśniowa), skrzynki wyłożone pergaminem lub kilkoma warstwami papieru pakowego, a także beczki drewniane, hermetyczne beczki metalowe i z tworzyw sztucznych, zabezpieczające w należyty sposób żywność przed działaniem środków promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych.

2) Pyłoszczelne z tworzyw miękkich – hermetyczne opakowania (worki, woreczki, torby itp.) z folii powlekanych, metalowych, tworzyw plastycznych i innych.

3) Pyłoszczelne papierowe, wielowarstwowe z wkładką parafinową lub z tworzyw sztucznych. Jeśli są umieszczone w pojemnikach zbiorczych, to w zasadzie spełniają swoje zadanie.

W warunkach domowych bardzo dobrym opakowaniem zbiorczym jest lodówka. Hermetyczność lodówki można zwiększyć za pomocą dodatkowych zasłon z folii lub ceraty na każdej półce. Można też do tego celu przystosować szafkę, kredens itp. lub szczelną piwnicę.

Wyjątkowo trwałego i hermetycznego opakowania wymagają takie produkty jak: sól, cukier, kasza, mąka itp., gdyż w razie skażenia nie ma możliwości ich odkażenia.

Produkty spożywcze we właściwych opakowaniach będą się nadawały do spożycia.

Skażenie opakowania można zawsze zlikwidować lub zneutralizować bez szkody dla produktu.

Sposoby zabezpieczenia płodów rolnych i pasz

Uprawy polowe w zasadzie będą pozostawione samoczynnemu odkażaniu. Skutki skażeń łagodzone będą odpowiednimi przedsięwzięciami agrotechnicznymi.

W uprawach warzywnych należy wykorzystać do ochrony roślin tunele i przykrycia foliowe. Główny wysiłek należy skierować na ochronę przed skażeniami płodów rolnych i pasz już zebranych.

Ziarno i pasze treściwe należy z zasady przechowywać w zamkniętych i uszczelnionych pomieszczeniach. Na okres opadania pyłu promieniotwórczego zamyka się także wentylację. Zboża i siano w stogach i stertach powinny być przykryte np. słomą nie przeznaczona na paszę, wikliną, brezentem, folią lub rozdrobniona gliną zmieszaną z drobno pociętą słomą. Wokół stogów wykopuje się rowki odpływowe.

Rośliny okopowe oraz niektóre warzywa przechowuje się w kopcach przykrytych warstwą słomy i suchej ziemi – podobnie jak na okres zimowy. Najlepiej jednak przechowywać je w piwnicach. Kiszonka znajdująca się w silosach zamkniętych nie wymaga dodatkowego zabezpieczenia. Silosy odkryte należy uszczelnić. Skutecznie także chronią doły wyłożone folią i szczelnie przykryte. Płody rolne i pasze, izolowane od środowiska w okresie narastania skażenia, po spadku skażenia zachowują wartość spożywczą.

Sposoby zabezpieczenia wody w gospodarstwie domowym

Sieć wodociągową zabezpieczać się będzie przez odcięcie poboru wody na okres niebezpiecznego skażenia w miejscu jej czerpania. Ponowny jej pobór nastąpi po ustąpieniu niebezpiecznego skażenia. W związku z powyższym należy:

1) przygotować indywidualne zapasy wody nie skażonej,

2) zabezpieczyć indywidualne studnie kopane (szybowe) oraz ujęcia domowych studni wierconych (głębinowych, artezyjskich).

Indywidualny zapas wody w rejonie skażenia powinien wystarczyć na dwa tygodnie. Za minimum przyjmuje się 3 litry wody dla osoby na dzień.

Wodę do celów konsumpcyjnych należy przechowywać w szczelnie zamkniętych szklanych, metalowych lub plastykowych pojemnikach np. w butelkach, słojach, bańkach itp.

Wodę do celów higieniczno-sanitarnych i gospodarczych (pojenia zwierząt) można przechowywać w szczelnie zabezpieczonych ceratą lub folią wiadrach, wannach, bańkach, beczkach itp.

Zabezpieczenie studni

Studnie kopane (z kołowrotkiem) zabezpiecza się przez:

 - wykonanie obudowy w postaci budki obitej papą lub blachą;

 - uszczelnienie wierzchniej części cembrowiny;

 - wykonanie w promieniu 1,5-2 m wokół studni utwardzonej powierzchni z cegieł, cementu lub asfaltu z niewielkim spadkiem na zewnątrz.

Zamiast cementu można ułożyć 50 cm warstwę gliny, a na niej 10-15 cm warstwę żwiru i piasku. W studni kopanej, z ręczną pompą, należy dodatkowo uszczelnić właz i przejście rury przez pokrywę studni sznurem smołowanym lub lepikiem, a pompę osłonić kapturem z materiału izolującego.

Najprostszym sposobem zabezpieczenia studni abisynki jest okrycie całej pompy workiem uszytym z materiału wodoszczelnego (ceraty, brezentu, plastyku).

Kilkumetrowa warstwa ziemi ochroni płytkie wody podziemne przed skażeniami.

Należy używać tylko wody przegotowanej. Wodę zakażoną bakteriami należy zawsze gotować 15 do 30 minut.

17. OBRONA CYWILNA

1. Cele, zadania oraz organizacja obrony cywilnej

Obrona cywilna w Polsce stanowi system o sprecyzowanych zadaniach, strukturach i formach działania. Jest zespolona ze wszystkimi szczeblami administracji państwowej i samorządowej, podmiotami gospodarczymi (niezależnie od osobowości prawnej), organizacjami społecznymi oraz z całym społeczeństwem. Siłą obrony cywilnej jest jej powszechność, oznacza to, że wszyscy obywatele naszego kraju uczestniczą w ochronie grup ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia.

Według  obowiązujących w Polsce unormowań prawnych, obrona cywilna stanowi kompleks przedsięwzięć:

• charakterze planistycznym,
• organizacyjnym, szkoleniowym,
• inwestycyjnym,
• materiałowo – technicznym,

Przedsięwzięcia te są realizowane przez organa administracji rządowej i samorządowej oraz jednostki organizacyjne.

2. Podstawowe cele i główne zadania OC w czasie pokoju i w okresie wojny
   
   Celem obrony cywilnej jest:

• ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury,
• ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny,
• współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska i w usuwaniu ich skutków.

3. Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju:

• planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych zarówno ludności, jak i zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury,
• wykrywanie zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności,
• przygotowanie schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia,
• gromadzenie i przechowywanie indywidualnych środków ochronnych dla formacji obrony cywilnej i ludności,
• wyposażenie formacji obrony cywilnej w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń.
• systematyczne szkolenie w zakresie OC:
       * kadr kierowniczych administracji rządowej i samorządowej,
       * formacji OC
       * ludności w ramach powszechnej samoobrony
• współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, oraz usuwanie ich skutków

Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują terenowi szefowie OC.

4. Zadania obrony cywilnej w czasie wojny:

• organizuje ewakuację ludności, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia,
• organizuje i prowadzi akcję ratunkową, udziela pomocy medycznej poszkodowanym,
• organizuje pomieszczenia i zaopatrzenie dla poszkodowanej ludności,
• zaopatruje ludność w sprzęt i środki ochrony indywidualnej,
• prowadzi likwidację skażeń i zakażeń,
• pomaga w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami,
• pomaga w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej,
• pomaga w ratowaniu żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania,
• udziela doraźnej pomocy w grzebaniu zmarłych.

5. Obowiązki i uprawnienia organów państwowych, samorządowych i organizacji społecznych.

Centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje prezes Rady Ministrów.

Do zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju należy:

• przygotowanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej,
• ustalenie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cywilnej,
• koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego, a także,
• sprawowania nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej.

Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są Wojewodowie, starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów i gmin.

Do zakresu ich działania należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe i samorządowe, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne działające na ich terenach. Szefowie Obrony Cywilnej województw i gmin wykonują zadania obrony cywilnej przy pomocy podległych im urzędów oraz powołanych w ich strukturach specjalistycznych komórek organizacyjnych.
Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy.

Ministrowie (kierownicy) urzędów centralnych mają obowiązek uwzględniania zadań obrony cywilnej
w nadzorowanych przez nich dziedzinach.

Organizacje społeczne wykonują zadania obrony cywilnej w zakresie wynikającym z ich statusów i programów działania. Zasady i sposoby realizacji są uzgadniane w porozumieniach zawieranych przez ich naczelne organy z szefem Obrony Cywilnej Kraju.

6. Formacje obrony cywilnej

Formacje obrony cywilnej tworzy się w gminach i zakładach zatrudniających więcej niż 50 pracowników. W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 50 pracowników, mogą być tworzone wspólne formacje dla kilku sąsiadujących ze sobą zakładów. Jeżeli jednak w zakładzie zatrudniającym poniżej 50 pracowników wytwarza się, magazynuje lub wykorzystuje do produkcji toksyczne środki przemysłowe, kierownicy, właściciele mają obowiązek powołać formacje, zdolne do samodzielnego działania ratowniczego w strefach bezpośredniego zagrożenia stwarzanego przez zakład pracy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w gminach i zakładach pracy tworzy się:

• formacje obrony cywilnej ratownictwa ogólnego,
• formacje obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań specjalnych

W czasie pokoju formacje obrony cywilnej nie są w pełni rozwinięte. Gotowość do działania będą osiągały sukcesywnie, z chwilą ogłoszenia wyższych stanów gotowości obronnej (w czasie od kilku do kilkunastu godzin). Czynności, obowiązki, harmonogramy i sposoby przeprowadzania tych operacji określają zarządzenia i wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju.

7. Zbiorowe i indywidualne środki ochrony
   Do ochrony ludności obrona cywilna wykorzystuje zbiorowe i indywidualne środki ochrony.
   Zbiorowe to:
   - budowle ochronne
        * schrony i ukrycia
   - ewakuacja ludności
        * planowa lub
        * doraźna
   Do indywidualnych środków ochrony zaliczamy
   a. środki ochrony dróg oddechowych
        - maski przeciwgazowe filtracyjne
        - maska przeciwgazowa filtracyjna dla rannego w głowę
        - środki ochrony przed skażeniami dla małych dzieci i niemowląt
        - maski izolacyjne
        - zastępcze środki ochrony dróg oddechowych
   b. środki ochrony skóry
        - płaszcze ochronne
        - odzież ochronna lekka
        - zastępcze środki ochrony skóry:
             1. fartuchy ochronne
             2. płaszcze i peleryny przeciwdeszczowe
             3. kombinezony skórzane
             4. ubiory z folii metalizowanej
             5. buty gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych
             6. rękawice gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych
             7. okulary ochronne
             8. nakrycia głowy gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych

Najbezpieczniejszym sposobem ochrony przed zatruciem się toksycznymi środkami trującymi i gazami bojowymi, jest użycie maski przeciwgazowej. Produkty żywnościowe, płody rolne, pasza i woda muszą być odpowiednio zabezpieczone przed skażeniem środkami promieniotwórczymi, toksycznymi środkami trującymi i bojowymi środkami trującymi.

Sposoby ochrony są następujące:

• zagwarantowanie odpowiednich warunków przechowywania,
• przygotowanie odpowiednio wcześniej indywidualnych zapasów żywności nieskażonej,
• zastosowanie odpowiednich opakowań.

Zapasy te winny być przechowywane w odpowiednio urządzonych oraz uszczelnionych pomieszczeniach.
W ochronie wody pitnej przed skażeniem uwzględnia się przede wszystkim:

• przygotowanie indywidualnych zapasów wody nie skażonej,
• zabezpieczenie źródeł poboru i ujęć wody.

8. Ostrzeganie i alarmowanie

Jednym z wielu zadań obrony cywilnej jest ostrzeganie i alarmowanie. Działa w ramach powszechnego systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania. Podstawę stanowią syreny umiejscowione w obiektach jednostek organizacyjnych oraz w zakładach pracy. Najczęściej syreny włączane są elektronicznie ze stanowiska kierowania /punktu kontaktowego/.
Jednym z przedsięwzięć obrony cywilnej jest instalowanie systemów alarmowych, które mogą ostrzegać ludność przed grożącym niebezpieczeństwem z powietrza oraz skażeniem promieniotwórczym i chemicznym w celu umożliwienia jej ukrycia się w przygotowanych budowlach lub pomieszczeniach ochronnych. Do ogłaszania (odwoływania) alarmów wykorzystuje się następujące urządzenia:

• systemy alarmowe miast,
• centralne oraz regionalne rozgłośnie Polskiego Radia i ośrodki Telewizji Polskiej,
• radiowęzły radiolinii przewodowej,
• syreny nie włączone do miejskich systemów alarmowych (syreny zakładów pracy, straży pożarnej itp.)